Grafmonument Bertha De Vriese
De UGent neemt op de Gentse Westerbegraafplaats het meterschap op van de graven van acht opmerkelijke academici uit haar rangen. Bertha De Vriese is er een van.
Bertha De Vriese, eerste vrouwelijke geneeskundige en onderzoekster UGent
Bertha De Vriese (1877-1958) groeit op in een Gentse familie die cultureel en intellectueel erg actief is. Haar vader Lodewijk is schrijver. Via privéonderwijs kan Bertha De Vriese zich voorbereiden op universitaire studies, die ze in 1893 zal aanvatten. Ze schrijft zich in voor de opleiding Geneeskunde en blijkt een uitstekende studente te zijn. In 1900 is zij de eerste vrouw die aan de Gentse universiteit afstudeert als doctor in de genees- heel- en verloskunde. In 1901 laat zij haar mannelijke tegenkandidaten achter zich in een universitaire wedstrijd die ze met brio wint. Met de beurs die daaruit voortvloeit kan ze zich specialiseren in onder meer Parijs en Wenen.
Na haar terugkeer ziet Bertha De Vriese de kans om medewerkster te worden van professor Hector Leboucq. In 1902 gaat ze bij hem aan de slag als eerste vrouwelijke assistent aan de Gentse universiteit. In 1905 behaalt ze het wetenschappelijk doctoraat in de anatomie met het proefschrift Recherches sur la morphologie de l'artère basilaire. Ze levert ook belangrijke bijdragen aan de uitbouw van de collecties van het Anatomisch Instituut. Het assistentenmandaat is echter beperkt in de tijd en na twee termijnen verdwijnt zij in 1908 uit het universitaire kader. Pogingen om als werkleider aan de universiteit verbonden te blijven, mislukken. Zij start een praktijk als arts en schopt het tot diensthoofd van de kinderafdeling van het Bijlokeziekenhuis.
In 1914 huwt zij Jozef-Jan Vercoullie (1884-1971), arts en later hoogleraar in de dermatologie. Hij is de zoon van de vermaarde neerlandicus Joseph Vercoullie, hoogleraar en voormalig decaan van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Gentse universiteit. Bertha De Vriese moet vanaf de zijlijn toekijken hoe haar echtgenoot wél een academische carrière uitbouwt.
Grafmonument
Het grafteken van de “familie Lodewijk De Vriese” is gelegen aan plein Adke, rij 8 nr. 13. De concessie wordt aangevraagd in 1912 door vader Lodewijk De Vriese, liberaal en uitgever van onder andere het weekblad Het Vlaamsche volk. Dit doet hij naar aanleiding van het overlijden van zijn echtgenote Coralie Pannemacker. Bertha De Vriese ligt hier begraven samen met haar ouders, haar zuster en echtgenoot.
Het grafteken bestaat uit een ruw behouwen blok blauwe hardsteen die aansluit bij een klein perk omgeven door eveneens ruw behouwen boordstenen. De ontwerper-maker is onbekend.
Deze rustieke vorm van grafmonument komt op begraafplaatsen eerder zelden voor. Het oneffen karakter sluit enerzijds aan bij de landschappelijkheid van de Westerbegraafplaats, maar contrasteert anderzijds zeer sterk met de geraffineerde afwerking van de meeste andere monumenten. Men kan hier zelfs gewag maken van een zeker non-conformisme. Met de keuze voor een dergelijk grafmonument zet de familie De Vriese zich af tegen de gangbare funeraire cultuur, die toen nog op status en vertoon was afgestemd. Het ontbreken van elke vorm van decoratie en symbool is bewust, waardoor dit grafteken appelleert aan een primitieve vorm van begraven, waarbij stoffelijke resten worden bedekt met stenen.
Het blijft ook raden naar hoe en met welke planten (struikjes) het perkje moest worden ingevuld. Dat kan een beeldbepalend element zijn in de perceptie van dit grafteken, want ook daarvan is geweten dat die een funeraire symbolische betekenis kunnen hebben. In geen geval is dit perk bedoeld om oningevuld te blijven.
Nele Coene
Bachelorstudent Kunstwetenschappen
Academiejaar 2016-2017
Deze tekst is tot stand gekomen in het kader van een paper-opdracht, “Methodologische oefening beeldende kunst en architectuur” – 2de bachelor Kunstwetenschappen 2016-2017- o.l.v. prof. dr. Linda Van Santvoort.
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Coene, Nele. "Grafmonument Bertha De Vriese." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 9.06.2018. www.ugentmemorie.be/artikel/grafmonument-bertha-de-vriese.
Bibliografie
S.n. Post Mortem. Vesalius tussen kunst en wetenschap. Wandelgids bij de tentoonstelling. Gent: UGent, 2015.
Goossens, Noël. De Gentse Morfologenschool. Gent: RUG Archief, 1992.
Van der Meersch, Anne-Marie. Een universitaire loopbaan voor vrouwen aan de universiteit Gent (1901-1965). Een glazen plafond?, Gent: Archief UGent, 2007.
S.n. "De Vriese, Bertha (1877-1958)." Belgian Science and Technology Online Resources (Bestor). Geraadpleegd 19.12.2017. www.bestor.be.