1910 Drie kraaiende hanen
‘Dames en heren, wij zijn de drie kraaiende hanen die ons volk wakker zullen maken.’ Met deze verklaring op 8 oktober 1910 staan de socialist Camille Huysmans, de katholiek Frans Van Cauwelaert en de liberaal Louis Franck op als de eensgezinde politieke strijders voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit. De Vlaamsgezinde volksvertegenwoordigers gaan samen op kruistocht langs Vlaamse steden en gemeenten om hun taaleisen kracht bij te zetten. Driehonderdtwintig meetings later hebben ze een monsterpetitionnement verzameld met 100.000 handtekeningen en de steunbetuiging van 500 gemeentebesturen.
Verzet van de franskiljons
De Vlamingen en hun drie woordvoerders botsen op taaie weerstand van de verfranste elite in Vlaanderen, de Brusselse burgerij en het episcopaat, die zich alle bedreigd voelen door de Vlaamse taaleisen. Het Franstalige verzet verenigt zich in de Union pour la défense de la langue française à l'université de Gand. Verschillende hoogleraren worden ingeschakeld in het bestuur van de Union en treden op als spreker tijdens vergaderingen en meetings tegen de vernederlandsing. De Fransgezinde studenten richten in december 1910 de Ligue des etudiants contre la Flamandisation de l'Université de Gand op. Aan Waalse kant reageert Jules Destrée op de roep van de drie kraaiende hanen. Op Kerstdag 1910 laat Jules Destrée in de Journal de Charleroi het volgende optekenen: ‘drie collega’s dreigen ermee elke niet-Vlaamsgezinde regering omver te werpen. Welaan volksvertgenwoordigers van Charleroi en Bergen, wij zijn vastbesloten om op onze beurt elke regering omver te werpen die aan Vlaamsgezind gekonkel zou gehoorzamen. We zijn die overdreven aanspraken beu.’
Wetsvoorstel
Op 24 maart 1911 leggen de drie kraaiende hanen een wetsvoorstel neer dat de geleidelijke invoering van het Nederlands aan de Gentse universiteit plant vanaf 1916-1917. Voor de hoogleraren die niet in het Nederlands wensen te doceren, zou een Nederlandstalige titularis benoemd worden. Franstalige docenten zouden bij hun overlijden niet vervangen worden. Vertragingsmanoeuvers en de Eerste Wereldoorlog verhinderen dat het wetsvoorstel door de Kamer behandeld wordt en het activisme zal de kwestie na de oorlog een tijdlang onbespreekbaar maken. Hoewel ze dus geen concrete politieke resultaten boeken, zullen Huysmans en Van Cauwelaert in 1956 – bij de vijfentwintigste verjaardag van de vernederlandsing – door de UGent geëerd worden met een eredoctoraat. Louis Franck is dan al overleden.
Fien Danniau
Vakgroep Geschiedenis UGent
1 september 2010
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Danniau, Fien. "1986: Drie kraaiende hanen." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 24.02.2015. http://www.ugentmemorie.be/gebeurtenissen/1910-drie-kraaiende-hanen.
Bibliografie
Bossaert, Henry. Julius Mac Leod en de vervlaamsing. Gent: R.U.G., 1977. Uit het verleden van de R.U.G., 4.
De Clerck, Karel. "Hoger Onderwijs – Gent." In Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, uitgegeven door Reginald De Schryver e.a.: 2279-2290. Tielt: Lannoo, 1998.
De Vroede, Maurice. "Hogeschooluitbreidingen en volksuniversiteiten." Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis 10 (1979, 1-2), 255-278.
De Waele, Maria. "De strijd om de citadel. Frankrijk en de vernederlandsing van de Gentse universiteit, 1918-1930." Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis 32 (2002, 1-2), 153-193.
Theo Luykx, Politieke geschiedenis van België van 1789 tot heden. Brussel: Standaard, 1969.
Simon-Vandermeersch, Anne-Marie en Elienne Langendries, ‘De vernederlandsing van de Gentse universiteit’, in: Guy Leemans e.a. (red.), Vlamingen komt in massa: de Vlaamse beweging als massabeweging, Gent, 1999, pp. 121-146.